Dział
Informacji i Promocji Zarządu Regionu Gdanskiego NSZZ „Solidarność” (grudzień 2011)
Kalenadarium Grudnia ‘70
14 grudnia
Gdańsk
9.45 – Wiec przed budynkiem dyrekcji Stoczni Gdańskiej, w czasie którego
robotnicy domagają się cofnięcia podwyżek cen wprowadzonych 11 grudnia,
a podanych do publicznej wiadomości 12 grudnia (według oficjalnego
komunikatu ceny mięsa podwyższono średnio o 17,6 proc.), podwyżek
i zmian systemu płac, a zwłaszcza naliczania premii, a także
odsunięcia od władzy ekipy rządzącej (Gomułka, Cyrankiewicz, Kociołek, Moczar).
Zażądano przybycia przedstawiciela władz KW PZPR do stoczni, nikt nie odpowiada
na to wezwanie.
11.05 –
Z bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej wychodzi pochód liczący około tysiąca
stoczniowców. Wobec nieobecności Alojzego Karkoszki, I sekretarza KW PZPR,
który jest w Warszawie na plenum KC PZPR, u wejścia do gmachu pojawia
się sekretarz ds. organizacyjnych KW Zenon Jundziłł, którego przemówienie do
demonstrantów kwitowane jest gwizdami. Ogłoszono, iż wtorek, 15 grudnia będzie
dniem strajku powszechnego. Pochód demonstrantów udaje się najpierw do Stoczni
Północnej, później na Politechnikę Gdańską i do siedziby Polskiego Radia.
13.00 –
Stoczniowcy wybierają Radę Delegatów. Składa się ona z ludzi akceptujących
postulaty, jednak nieuczestniczących w manifestacjach. Rada składa się
w dużej części z członków partii i nie ma autorytetu wśród
strajkujących.
14.00 – Grupa robotników nawołuje studentów
w czasie wiecu na Politechnice Gdańskiej do przyłączenia się do strajku
i demonstracji, przeprasza za zachowanie robotników w marcu 1968
roku.
16.00 – Liczący kilka tysięcy osób pochód
napotyka w okolicach wiaduktu Błędnik na oddziały ZOMO, dochodzi do
pierwszych starć.
17.15 – Starcia
pod budynkiem Domu Prasy, milicja używa armatek wodnych, później starcia
przenoszą się pod KW PZPR i w rejon ulicy Heweliusza.
19.00 – Stoczniowcy ponownie na Politechnice
Gdańskiej nawołują do strajku generalnego nazajutrz, proponują studentom
objęcie przywództwa. Grupa studentów dołącza do pochodu wracającego do centrum
Gdańska.
21.00 – Starcia
z milicją na dworcu Gdańsk Główny.
22.00-0.00 –
Milicja zatrzymuje demonstrantów, przechodniów i osoby wracające
z pracy. Po przewiezieniu do KM MO przechodzą przez tzw. ścieżki zdrowia.
Potem są przewożeni do aresztu w Gdańsku i więzień w Pruszczu
Gdańskim i Wejherowie.
W Warszawie obraduje VI plenum KC PZPR,
na którym mowa jest m.in. o „sytuacji ekonomicznej”.
Elbląg
W nocy na murach pojawiają się napisy
antyustrojowe.
15
grudnia
warszawa
9.00 – W Warszawie rozpoczyna się
posiedzenie Biura Politycznego KC PZPR, podjęto decyzję o użyciu broni
przez służby porządkowe i wojsko w przypadku bezpośredniego
atakowania funkcjonariuszy i żołnierzy, podpalania i niszczenia
obiektów, a także zagrożenia życia ludzi. Decyzja wchodzi w życie
o godz. 12.
Gdańsk
0.45 – W Porcie Gdańskim strajkują rejony
I, II i część III, później strajk obejmuje cały zakład. Strajk rozpoczęły
także Stocznia Gdańska i Stocznia Północna.
4.20 – Port
Gdański rozpoczyna strajk. Rozmowy z robotnikami podjęli dyrektorzy
Zarządu Portu Gdańsk.
6.40 – Strajk
rozszerza się na Gdańską Stocznię Remontową, Gdańską Fabrykę Mebli, Fabrykę
Konserw Rybnych, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego. W Stoczni Gdańskiej
i Gdańskiej Stoczni Remontowej odbywają się wiece, w czasie których
robotnicy domagają się m.in. uwolnienia zatrzymanych dzień wcześniej przez MO.
Grupa robotników wzywa pod bramą Stoczni Północnej do podjęcia strajku.
7.00 – Robotnicy
Stoczni Gdańskiej, Fabryki Mebli, Zakładów Futrzarskich wychodzą na ulice, zmierzając
w kierunku KW PZPR. Stoczniowcy spod siedziby KW zmierzają pod Komendę
Miejską MO i Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, próbują zdobyć budynki
i uwolnić zatrzymanych poprzedniego dnia. Milicja używa pałek
i petard.
8.45 –
Demonstracje pod siedzibą Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, gmach zostaje
podpalony. Ok. 20 tys. zgromadzonych przed KW PZPR przystępuje do szturmowania
gmachu, później dochodzi do jego podpalenia. Starcia z wojskiem trwają do
popołudnia.
14.45 – Władza
wprowadza do akcji czołgi i transportery opancerzone.
15.40 – Jednostki
milicji w województwie gdańskim otrzymują zarządzenie ministra spraw
wewnętrznych określające warunki użycia broni. Trwają starcia na dworcu Gdańsk
Główny. Większość stoczniowców powraca na teren zakładów i ogłasza strajk
okupacyjny
18.00 – Wprowadzona
zostaje godzina milicyjna – od 18 do 5 rano na mocy „zarządzenia porządkowego”
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Zablokowano drogi
dojazdowe do miasta, odcięto zamiejscowe połączenia telefoniczne. Ulice
patrolują wojsko i milicja.
Gdynia
6.30 – Robotnicy
Stoczni im. Komuny Paryskiej podejmują strajk, po wiecu wychodzą ze stoczni
w kierunku PMRN i KM PZPR, dołączają do nich m.in. pracownicy Dalmoru
i Unimoru. Pod Komitetem Miejskim PZPR domagają się rozmów
z I sekretarzem.
10.00 – Pochód
dociera do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Delegaci strajkujących
przekazują Janowi Mariańskiemu, przewodniczącemu PMRN, postulaty. Rozmowy
strajkujących z przewodniczącym kończą się podpisaniem porozumienia.
16.30 – Główny
Komitet Strajkowy dla miasta Gdyni obraduje w Zakładowym Domu Kultury
Portu Gdynia, formułując nowe postulaty.
24.00 – MO i SB szturmują gmach,
w którym obraduje komitet, aresztują delegatów wchodzących w jego
skład. Do rana milicja szuka i wyłapuje delegatów, którzy wcześniej
opuścili budynek.
Elbląg
18.25 – Demonstracje w wielu miejscach
miasta, pochody kierują się pod budynek Komitetu Miejskiego i Powiatowego
PZPR, który zostanie podpalony.
16
grudnia
Gdańsk
4.00 – Do miasta
wkraczają oddziały wojska, czołgi i transportery opancerzone. Na redzie
gdańskiego portu kotwiczą cztery okręty wojenne.
5.00 – Strajk okupacyjny podejmuje Stocznia
Gdańska i większość zakładów Trójmiasta. Wojsko obstawia wszystkie bramy
stoczniowe, jest gotowe do użycia broni.
8.00 – Wojsko strzela do robotników wychodzących ze
stoczni bramą nr 2 (obecnie pl. Solidarności), padają zabici i ranni.
14.30 – W Gdańskiej Stoczni Remontowej
strajkujący wybierają Komitet Robotniczy, sformułowane zostają postulaty
(ukarać winnych za stan gospodarki w kraju, podwyższyć płace
i ustabilizować ceny), przekazane po południu do KW PZPR. Ich przyjęcie
określa się jako warunek powrotu do pracy. W Stoczni Gdańskiej komitet
strajkowy przejął kierowanie stocznią, zorganizowano służbę porządkową.
16.00 –
W Stoczni Gdańskiej narada delegatów wydziałów z dyrektorem
i sekretarzem KZ PZPR, uczestniczą w niej także delegaci ze Stoczni
Północnej i Remontowej.
20.00 –
W gdańskiej telewizji przemawia wicepremier Stanisław Kociołek. Apeluje do
stoczniowców o przystąpienie do pracy. Nie mówi nic o decyzji
zawieszenia pracy w stoczniach.
20.40 – Dyrektor Stoczni Gdańskiej przekazuje
Radzie Delegatów informację, że wojsko daje robotnikom cztery godziny na
opuszczenie zakładu, po czym zacznie strzelać i bombardować stocznię.
Postulaty mają zostać rozpatrzone po zakończeniu strajku.
Gdynia
5.00 – Strajk
okupacyjny podejmują Stocznia im. Komuny Paryskiej, Port Gdynia i Dalmor,
gdzie robotnicy organizują wiece.
11.15 –
W Stoczni im. Komuny Paryskiej rozpoczynają się rozmowy 16 reprezentantów
strajkujących z dyrekcją i Komitetem Zakładowym PZPR. Robotnicy jako
warunek rozmów stawiają uwolnienie członków Głównego Komitetu Strajkowego.
12.45 – Delegacja
złożona z czterech przedstawicieli załogi i I sekretarza KZ PZPR
udaje się do sztabu Marynarki Wojennej i PMRN, by przedstawić żądania
strajkujących i domagać się zwolnienia aresztowanych. Są zastraszani
i zbywani.
17.30 – Trwają demonstracje i starcia
z milicją. Władze podejmują decyzję o zawieszeniu pracy stoczni do
odwołania, zwolnieniu załogi i jej weryfikacji.
22.00 – Wojsko
zajmuje pozycje wokół stoczni i portu.
Elbląg
6.00 – Strajk
podejmują m.in. spółdzielnia Metal i Zamech.
17.30 – Starcia
z milicją w rejonie placu Jedności, demonstracje pod KM PZPR
i próby jego podpalenia.
Strajki rozszerzają się poza Trójmiasto – w Tczewie strajk rozpoczyna Polmo
i Fabryka Gazomierzy, w Pruszczu Gdańskim Fabryka Aparatury
Mleczarskiej i Techmet.
Szczecin
Strajk podejmuje
Stocznia im. Adolfa Warskiego, a następnie Szczecińska Stocznia Remontowa
Gryfia. Przeciwko strajkującym kieruje się oddziały MO, w pogotowiu stawia
okręty wojenne.
17
grudnia
Gdańsk
3.00-5.00 – Robotnicy
stoczni gdańskich podejmują decyzję o przerwaniu strajków i opuszczeniu
stoczni. Do stoczni wkracza wojsko.
12.00 – Zawieszone
zostają zajęcia na uczelniach Trójmiasta.
Gdynia
5.15 – Na stacji
SKM Gdynia Stocznia gromadzą się stoczniowcy zmierzający do pracy zgodnie
z wezwaniem wicepremiera Kociołka. Żołnierze otaczający stocznię mają
rozkaz użycia broni. Padają strzały. Nad miastem krążą helikoptery,
z których milicja zrzuca gazy łzawiące i strzela.
6.20 – Milicja
strzela do demonstrantów pod siedzibą prokuratury. Z placu Konstytucji
pochód wyrusza pod siedzibę KM MO i PMRN. Robotnicy Dalmoru przechodzą pod
dworzec PKP Gdynia Główna. Starcia z milicją trwają na terenie całego
centrum miasta.
8.30 – Milicja strzela do demonstrujących pod
PMRN, starcia trwają do południa.
9.00 – Pochód mieszkańców miasta udaje się pod
Wyższą Szkołę Morską, gdzie według pogłosek miały odbyć się rozmowy
z przedstawicielami władzy. Zostaje ostrzelany z broni maszynowej.
Do 13.00 trwają starcia z milicją,
która strzela do tłumów.
13.30 – Na Wzgórzu
Nowotki milicja strzela do demonstrantów z helikopterów. Godzina milicyjna
przesunięta zostaje z 18 na 17.
17.00 – Miasto
patrolują MO i wojsko, czołgi i transportery.
Elbląg
14.45 – Pracownicy
ze strajkujących Zakładów Przemysłu Drzewnego wychodzą z zakładu pod KMiP
PZPR. Kilka tysięcy demonstrantów rozpędza milicja. Użyto czołgów.
Warszawa
19.30 – Rada
Ministrów wydaje uchwałę, zezwalającą siłom porządkowym na użycie broni.
18
grudnia
Gdańsk
19.30 – Komitet
Obrony Kraju podejmuje decyzję o zmilitaryzowaniu wszystkich portów
morskich.
Elbląg
Od rana strajk
kontynuują Zamech i ZPD, w mieście trwają starcia z milicją.
Władze wyprowadzają na ulice wojsko.
18.00 – Trwają
starcia pod budynkiem więzienia, milicja strzela do demonstrantów.
19
grudnia
Elbląg
Nadal strajkuje część załogi Zamechu, w mieście
odbywają się demonstracje.
Kolejne dni:
Warszawa
20 grudnia – VII
plenum Komitetu Centralnego PZPR wybiera na I sekretarza partii Edwarda
Gierka.
21 grudnia – I
sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka ma poważne problemy ze zdrowiem
i „zakłócenia sprawności widzenia”. Podobne choroby przywódców nie są
niczym nowym i powtórzą się jeszcze w historii PRL.
23 grudnia – Dalszy ciąg zmian „na górze” – Marian
Spychalski przestaje być przewodniczącym Rady Państwa, na jego miejsce trafia
dotychczasowy premier Józef Cyrankiewicz. Z kolei premierem zostaje Piotr
Jaroszewicz.
(jw)
Zredagowano na podstawie:
Grudzień 1970, Paryż 1986
Grudzień 1970. Przebieg wydarzeń na
Wybrzeżu gdańskim, Gdańsk 1989,
Bogumiła Danowska, Grudzień 1970 roku na
Wybrzeżu gdańskim, Pelplin 2000
Jakub
Karpiński, Portrety lat. Polska w odcinkach 1944–1988, Londyn 1989
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz