Odszkodowania dla działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych za poniesioną szkodę i doznane krzywdy?

W Sejmie leży senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Projekt dotyczy umożliwienia dochodzenia odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłe nie tylko z samego wykonania orzeczenia albo decyzji, ale także (szerzej) z ich wydania, umożliwienia dochodzenia roszczeń przez działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowane z powodów politycznych, usunięcia rocznego terminu na dochodzenie na zgłoszenie roszczenia, wprowadzenie zasady nieprzedawniania się roszczeń.

http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/2CE79300A4E99508C1257FDB003E4005/%24File/665.pdf

Prokurator Generalny odniósł się do projektu ustawy i w swej opinii podniósł szereg zastrzeżeń. W sprawie projektowanych zmian poszerzających zakres podmiotowy ustawy lutowej o osoby, które otrzymały status osoby represjonowanej z powodów politycznych, na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych Prokurator podnosi, że wobec tych osób nie wydano żadnego orzeczenia lub decyzji, których dotyczy ustawa lutowa. Podnoszenie przez Prokuratora sprawy wydania orzeczenia lub decyzji ma charakter zarzutu, jakoby projektowana zmiana ustawy lutowej nie spełniała jej wymogów,

Opinia Prokuratora Generalnego

Działacz opozycji antykomunistycznej Mieczysław Szczepaniec, w piśmie z dn. 24.10.2016 do sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka  uznał to za oczywistą nieprawdę, stwierdzając: "Nie istnieją żadne racjonalne powody aby dla osób mających status osoby represjonowanej z powodów politycznych tworzyć oddzielną ustawę, co sugeruje Prokurator. Wbrew temu co sądzi Prokurator, osoby posiadające status osoby represjonowanej z powodów politycznych mają więcej prawa aby były objęte ustawą lutową niż osoby wobec których wydano tylko decyzję. Wobec osób objętych ustawą marcową zostały wydane decyzje represyjne i one zostały wykonane... Wnioskowane przez Prokuratora zróżnicowanie osób represjonowanych jest bezzasadne, gdyż nie spełnia wymagań prawa... Prokurator podnosi zarzut, że stosowane w ustawie marcowej pojęcie "osoba represjonowana z powodów politycznych" jest za szerokie. Na podstawie ustawy marcowej, obowiązującej od prawie dwóch lat, status osoby represjonowanej otrzymało niewiele ponad półtora tysiąca osób.

Zdaniem pana Mieczysława - zarzut Prokuratora, że przyznany status osoby działacza opozycji antykomunistycznej upoważnia do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia jest całkowicie nielogiczny, gdyż zgodnie z brzmieniem art. 8b ust. 1 ustawy lutowej do tego jest konieczne wykazanie się poniesioną szkodą i doznaną krzywdą. Na marginesie należy dodać, że zgodnie ze stanem faktycznym, nie są znane przypadki działaczy opozycji antykomunistycznej, którzy nie ponieśli szkód ani nie doznali szkód. Za wyjątkiem takich "działaczy", którzy jednocześnie byli tajnymi współpracownikami służby bezpieczeństwa, ale tacy zgodnie z prawem nie mogą takiego statusu otrzymać. Błędny jest osąd Prokuratora, że działacze opozycji antykomunistycznej, którzy uniknęli represji, nie ponieśli szkód ani nie doznali krzywd."
Pełny tekst pisma do Sejmowej Komisji

Sprawa wymaga jednak refleksji. Przedmiotem kontrowersji jest proponowany właśnie art.8b Osobie, która otrzymała status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. poz. 693 i 1220), przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Zdaniem Stowarzyszenia Walczących o Niepodległość 1956-89 taki zapis może mieć charakter dyskryminujący, albowiem prawo do odszkodowań i zadośćuczynienia nie powinien być warunkowany uzyskanym statusem, ale jedynie ze względu na poniesioną szkodę i doznane krzywdy z tytułu działania na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Tymczasem aktualnie proponowany zapis ogranicza zarówno podmiotowo (tylko dla osób posiadających status, czyli z wyłączeniem osób, które nie wystąpiły o status jak i tych którzy są w sporze o status) jak i przedmiotowo (do represji określonych w art.3 ustawy marcowej) prawo do odszkodowań.

Czy Sejm przyjmie właściwe rozwiązania? Trudno powiedzieć, w przeszłości jakość stanowionego prawa, sensowność zapisów (choćby we wspomnianej ustawie marcowej) budziła wiele do życzenia. Miejmy nadzieję, że tym razem będzie inaczej.

P.S. Użyte w tekście nazwy ustaw

1) ustawa lutowa - Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego  bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z późn. zm.)

2) ustawa marcowa - Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych  (Dz. U. z 2015 r. poz. 693 ze zm.)