ZRÓWNAĆ WETERANÓW OPOZYCJI PRLowskiej z KOMBATANTAMI?

W ramach dyskusji nt. statusu weteranów b. działaczy opozycji antykomunistycznej, 8 sierpnia - Stowarzyszenie Walczących o Niepodległość 1956-89 - złożyło do marszałka senatu Bogdan Borusewicza projekt ustawy o zmianie ustawy o kombatantach i osobach represjonowanych. Działacze stowarzyszenia uważają, iż tzw. weterani opozycji z czasów PRL wymagają jakiegoś uhonorowania oraz polepszenia często ich nienajlepszego bytu. Jednak w aktualnych warunkach społecznych i ekonomicznych, żadne nowe przywileje nie znajdą poparcia społecznego ani wśród opiniotwórczych środowisk (włączając w to klasę polityczną), ani w środowisku byłych działaczy - zwłaszcza jeżeli miałyby być uzasadnione formą jakiegoś zrównania z byłymi funkcjonariuszami SB (jak to miało miejsce w jednym z nadesłanych projektów - przypomnijmy w tzw. założeniach do ustawy przedstawionych przez b. działaczy skupionych wokół Stowarzyszenia Wolnego Słowa). Poniżej tekst projektu ustawy proponowanej przez SWN wraz z uzasadnieniem:

Ustawa z dn ……….. o zmianie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

Art.1. W ustawie z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 42, poz. 371, Nr 181, poz. 1515, z 2003 r. Nr 72, poz. 658, z 2004 r. Nr 46, poz. 444, Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 163, poz. 1362, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, z 2007 r. Nr 99, poz. 658, Nr 166, poz. 1172, z 2008 r. Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 92, poz. 753, z 2011 r. Nr 187, poz. 1109) wprowadza się następujące zmiany

1.    Do art.2 dodaje się pkt. 8 w brzmieniu

8) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

2.    Do art. 4 ust1. dodaje się pkt. 5 i 6  w brzmieniu:

5) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną;

6) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1982 r. Nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r. Nr 34, poz. 178);

7) niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych

3.    Art. 6 otrzymuje nowe brzmienie

Ilekroć w ustawie jest mowa o stowarzyszeniach kombatanckich, rozumie się przez to stowarzyszenia lub związki stowarzyszeń działające na podstawie prawa o stowarzyszeniach, powstałe przed 31 grudnia 2013 r, zrzeszające kombatantów, ofiary represji wojennych i okresu powojennego, oraz osób świadczących pracę po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

4.     W art.21 ust.2 pkt. 4 skreśla się rok 1956 a wpisuje rok 1989

5.     Art. 22 ust.1 otrzymuje nowe brzmienie:

O spełnieniu warunków, o których mowa w art. 21, orzeka Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych lub osoby przez niego upoważnione, na podstawie udokumentowanego wniosku zainteresowanej osoby oraz rekomendacji stowarzyszenia właściwego dla określonego rodzaju działalności kombatanckiej lub represji. Rekomendacji udziela się bez względu na to, czy osoba ubiegająca się o uprawnienia zgłosi zamiar wstąpienia do stowarzyszenia. Na podstawie decyzji o przyznaniu przez Kierownika uprawnień określonych w ustawie Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wydaje odpowiednie zaświadczenie i kartę kombatanta.

6.     Dodaje się art.22 ust.1a i 1b w brzmieniu:

1a. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych określi wzór karty kombatanta.

1b. W przypadku wydania przed 31 grudnia 2013 r. przez Kierownika Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych lub osoby przez niego upoważnionej decyzji ws. świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r., Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wydaje odpowiednie zaświadczenie i kartę kombatanta, przy czym rekomendacja o której mowa w ust.1 nie jest wymagana.

Art.2. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych skreśla się art.6 ust.1 pkt. 8 i 10, art. 6 ust.2 pkt.8 oraz art. 7  pkt.4

Art.3 Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

UZASADNIENIE projektu ustawy z dn ……….. o zmianie ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

Projekt ustawy jest wypełnieniem zapisów art.19 Konstytucji RP nakładającym obowiązek na państwo otoczenia specjalną opieką i troską osób, które na wcześniejszym etapie swojego życia aktywnie uczestniczyły w walce o niepodległość Polski. Do tej pory tylko część osób uczestniczących w walce o niepodległość tj. kombatanci z II wojny światowej i bezpośrednio okresu powojennego doczekała się opieki i troski ze strony Państwa. Pominięto osoby, które w dalszym okresie po 1956 r. taką działalność prowadzili. Stanowi to naruszenie ducha art.32 konstytucji o równości wobec prawa.

Ponadto Sejm dwukrotnie uchwałami zobowiązał się do uregulowania tej kwestii – 1 lutego 1992 r. zobowiązując się do naprawienia szkód i krzywd wyrządzonym obywatelom z powodów politycznych oraz 18.06.1998r zobowiązując się do uczynienia wszystkiego co możliwe, aby wynagrodzić krzywdy powstałe w czasie komunistycznych rządów.

Zamiast uchwalać nową ustawę, wydaje się jednak iż nowelizacja dotychczasowej ustawy o kombatantach mogłaby z jednej strony zadośćuczynić powyższym uchwałom i zapisom konstytucyjnym, a ponadto nie spotkałaby się z zarzutem przyznawania nowych przywilejów.

Proponuje się zatem przeniesienie do art. 2 ustawy o kombatantach zapisu art. 6 ust.1 pkt.10 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dot. świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r, a do art. 4 ustawy zapisów art.6 ust.1 pkt 8 i 10 art. 6 ust.2 pkt 8 i art.7 pkt.4 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych dotyczących okresów internowania, więzienia lub odosobnienia a także pozostawania bez pracy z przyczyn politycznych. Stąd też propozycja ich następnego skreślenia z ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych. Ujęcie w ramach ustawy o kombatantach ww. zapisów będzie formalnym uhonorowaniem tej działalności jako działalności równoważnej z działalnością kombatancką w przypadku działalności pracy na rzecz niepodległości, a okresy internowania i więzienia jako okresy represji.

Przeniesienie zapisów z jednej ustawy do drugiej nie powoduje istotnych zmian w systemie prawnym, pozwala jednak na polepszenie bytu materialnego b. działaczy opozycji walczących o niepodległość w czasach PRL (w związku z nadaniem praw kombatanckich), nie stwarzając przy tym jakiegoś przywileju, które byłyby odebrane negatywnie przez społeczeństwo. Ponadto przyjęte rozwiązania spowodują minimalne koszty finansowe i rozłożone w czasie.

W dotychczasowym art.6 wprowadzono zapis, iż za stowarzyszenie kombatanckie w rozumieniu ustawy uznaje się organizacje powstałe przed 31 grudnia 2013 r. Zapis ten ma uniemożliwić tworzenie organizacji kombatanckich ad hoc, jedynie mających służyć udzielaniu rekomendacji.

Nowe brzmienie art.,22 ust,1 wraz z dodatkowym ust.1a wprowadza kartę kombatanta, która zastąpi legitymacje kombatanckie. W dzisiejszym świecie karty elektroniczne stopniowo zastępują wszelkie starodawne legitymacje.

Nowy w art.22 ust.1b wynika z faktu, iż Kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych już wydawał decyzje dot. świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r. Skoro okresy te uznaje się za okresy równoważne działalności kombatanckiej ponowne wydawanie decyzji lub żądanie rekomendacji w warunkach już wydanych decyzji byłoby niespójne z zasadą legitymizmu już wydanych decyzji. Z tych powodów proponuje się wydawanie bezpośrednio zaświadczeń i kartę kombatanta, bez potrzeby rekomendacji stowarzyszenia właściwego kombatantów.

  

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

Przewidziane proponowane regulacje spowodują następujące skutki:

- lekkie zwiększenie liczby osób uznanych, mających uprawnienia równoważne kombatantom. Wprawdzie aż 10 mln osób należało do NSZZ Solidarności w 1980 r. jednakże uprawnienia przysługują jedynie za pracę czyli aktywną działalność i za okresy represjonowania politycznego. Jedynie niewielka liczba osób jest w stanie wykazać iż prowadziła aktywną działalność lub była represjonowana. Uwzględniając fakt, iż wielu weteranów opozycji już nie żyje, wyemigrowało lub z innych przyczyn nie będzie ubiegało się o te uprawnienia, liczba osób uprawnionych z tytułu działalności na rzecz niepodległości państwa do świadczeń kombatanckich można szacować jedynie na kilkanaście tysięcy. Pewną wskazówką co do ostatecznej liczby może stanowić liczba osób, którym Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych wydał decyzje w zakresie pracy na rzecz niepodległości Polski w związku art.6 ust.1 pkt.10 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Okresy pracy za działalność podziemną doliczyło sobie dotąd kilka tysięcy osób, a okresy nieskładkowe za pozostawanie bez pracy z powodów politycznych, zaledwie kilkaset. W tej chwili uprawnienia odpowiednie uzyskuje zaledwie kilka osób dziennie. Obowiązek rekomendacji stowarzyszeń kombatanckich powstałych przed 31 grudnia 2013 r. w zakresie ich właściwości będzie także stanowić dodatkowy szczebel weryfikacji tych uprawnień.

- koszty finansowe będą zatem niewielkie. Część kosztów już jest ujęta w przepisach prawa np. okresy emerytalne z art.6 ust.1 pkt.8 i 10 czy 6 ust.2 pkt. 8 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, które zostają jedynie przeniesione z jednej ustawy do drugiej. Nowe koszty związane z zaliczeniem nowych uprawnionych do grona kombatantów będą odroczone w czasie, gdyż będą głównie odnosić się do świadczenia w momencie przejścia na emeryturę. Przyjmując zawyżoną liczbę 10 tys. beneficjentów tej ustawy, przy dodatkach kombatanckich w wysokości łącznej ok. 400 zł, otrzymamy sumę 4 mln zł miesięcznie, z tym że uwzględniając różne okresy przejścia na emeryturę i korzystania ze świadczeń, suma ta będzie mniejsza. Ponadto uwzględniając fakt, iż rocznie ubywa kilkanaście tysięcy kombatantów wskutek naturalnych zgonów, napływ dodatkowych kilku tysięcy uprawnionych będzie niezauważalny dla budżetu, a zatem nie spowoduje konieczności zwiększenia dotacji budżetowej do FUS ani samego budżetu urzędu kombatantów.