KALENDARIUM GRUDNIA 70

Dział Informacji i Promocji Zarządu Regionu Gdanskiego NSZZ „Solidarność” (grudzień 2011)

Kalenadarium Grudnia ‘70

  

14 grudnia

Gdańsk

9.45 – Wiec przed budynkiem dyrekcji Stoczni Gdańskiej, w czasie którego robotnicy domagają się cofnięcia podwyżek cen wprowadzonych 11 grudnia, a podanych do publicznej wiadomości 12 grudnia (według oficjalnego komunikatu ceny mięsa podwyższono średnio o 17,6 proc.), podwyżek i zmian systemu płac, a zwłaszcza naliczania premii, a także odsunięcia od władzy ekipy rządzącej (Gomułka, Cyrankiewicz, Kociołek, Moczar). Zażądano przybycia przedstawiciela władz KW PZPR do stoczni, nikt nie odpowiada na to wezwanie.

11.05 – Z bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej wychodzi pochód liczący około tysiąca stoczniowców. Wobec nieobecności Alojzego Karkoszki, I sekretarza KW PZPR, który jest w Warszawie na plenum KC PZPR, u wejścia do gmachu pojawia się sekretarz ds. organizacyjnych KW Zenon Jundziłł, którego przemówienie do demonstrantów kwitowane jest gwizdami. Ogłoszono, iż wtorek, 15 grudnia będzie dniem strajku powszechnego. Pochód demonstrantów udaje się najpierw do Stoczni Północnej, później na Politechnikę Gdańską i do siedziby Polskiego Radia.

13.00 – Stoczniowcy wybierają Radę Delegatów. Składa się ona z ludzi akceptujących postulaty, jednak nieuczestniczących w manifestacjach. Rada składa się w dużej części z członków partii i nie ma autorytetu wśród strajkujących.

14.00 – Grupa robotników nawołuje studentów w czasie wiecu na Politechnice Gdańskiej do przyłączenia się do strajku i demonstracji, przeprasza za zachowanie robotników w marcu 1968 roku.

16.00 – Liczący kilka tysięcy osób pochód napotyka w okolicach wiaduktu Błędnik na oddziały ZOMO, dochodzi do pierwszych starć.

17.15 – Starcia pod budynkiem Domu Prasy, milicja używa armatek wodnych, później starcia przenoszą się pod KW PZPR i w rejon ulicy Heweliusza.

19.00 – Stoczniowcy ponownie na Politechnice Gdańskiej nawołują do strajku generalnego nazajutrz, proponują studentom objęcie przywództwa. Grupa studentów dołącza do pochodu wracającego do centrum Gdańska.

21.00 – Starcia z milicją na dworcu Gdańsk Główny.

22.00-0.00 – Milicja zatrzymuje demonstrantów, przechodniów i osoby wracające z pracy. Po przewiezieniu do KM MO przechodzą przez tzw. ścieżki zdrowia. Potem są przewożeni do aresztu w Gdańsku i więzień w Pruszczu Gdańskim i Wejherowie.

W Warszawie obraduje VI plenum KC PZPR, na którym mowa jest m.in. o „sytuacji ekonomicznej”.

Elbląg

W nocy na murach pojawiają się napisy antyustrojowe.

 15 grudnia

warszawa

9.00 – W Warszawie rozpoczyna się posiedzenie Biura Politycznego KC PZPR, podjęto decyzję o użyciu broni przez służby porządkowe i wojsko w przypadku bezpośredniego atakowania funkcjonariuszy i żołnierzy, podpalania i niszczenia obiektów, a także zagrożenia życia ludzi. Decyzja wchodzi w życie o godz. 12.

Gdańsk

0.45 – W Porcie Gdańskim strajkują rejony I, II i część III, później strajk obejmuje cały zakład. Strajk rozpoczęły także Stocznia Gdańska i Stocznia Północna.

4.20 – Port Gdański rozpoczyna strajk. Rozmowy z robotnikami podjęli dyrektorzy Zarządu Portu Gdańsk.

6.40 – Strajk rozszerza się na Gdańską Stocznię Remontową, Gdańską Fabrykę Mebli, Fabrykę Konserw Rybnych, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego. W Stoczni Gdańskiej i Gdańskiej Stoczni Remontowej odbywają się wiece, w czasie których robotnicy domagają się m.in. uwolnienia zatrzymanych dzień wcześniej przez MO. Grupa robotników wzywa pod bramą Stoczni Północnej do podjęcia strajku.

7.00 – Robotnicy Stoczni Gdańskiej, Fabryki Mebli, Zakładów Futrzarskich wychodzą na ulice, zmierzając w kierunku KW PZPR. Stoczniowcy spod siedziby KW zmierzają pod Komendę Miejską MO i Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, próbują zdobyć budynki i uwolnić zatrzymanych poprzedniego dnia. Milicja używa pałek i petard.

8.45 – Demonstracje pod siedzibą Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, gmach zostaje podpalony. Ok. 20 tys. zgromadzonych przed KW PZPR przystępuje do szturmowania gmachu, później dochodzi do jego podpalenia. Starcia z wojskiem trwają do popołudnia.

14.45 – Władza wprowadza do akcji czołgi i transportery opancerzone.

15.40 – Jednostki milicji w województwie gdańskim otrzymują zarządzenie ministra spraw wewnętrznych określające warunki użycia broni. Trwają starcia na dworcu Gdańsk Główny. Większość stoczniowców powraca na teren zakładów i ogłasza strajk okupacyjny

18.00 – Wprowadzona zostaje godzina milicyjna – od 18 do 5 rano na mocy „zarządzenia porządkowego” Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Zablokowano drogi dojazdowe do miasta, odcięto zamiejscowe połączenia telefoniczne. Ulice patrolują wojsko i milicja.

Gdynia

6.30 – Robotnicy Stoczni im. Komuny Paryskiej podejmują strajk, po wiecu wychodzą ze stoczni w kierunku PMRN i KM PZPR, dołączają do nich m.in. pracownicy Dalmoru i Unimoru. Pod Komitetem Miejskim PZPR domagają się rozmów z I sekretarzem.

10.00 – Pochód dociera do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Delegaci strajkujących przekazują Janowi Mariańskiemu, przewodniczącemu PMRN, postulaty. Rozmowy strajkujących z przewodniczącym kończą się podpisaniem porozumienia.

16.30 – Główny Komitet Strajkowy dla miasta Gdyni obraduje w Zakładowym Domu Kultury Portu Gdynia, formułując nowe postulaty.

24.00 – MO i SB szturmują gmach, w którym obraduje komitet, aresztują delegatów wchodzących w jego skład. Do rana milicja szuka i wyłapuje delegatów, którzy wcześniej opuścili budynek.

Elbląg

18.25 – Demonstracje w wielu miejscach miasta, pochody kierują się pod budynek Komitetu Miejskiego i Powiatowego PZPR, który zostanie podpalony.

 16 grudnia

Gdańsk

4.00 – Do miasta wkraczają oddziały wojska, czołgi i transportery opancerzone. Na redzie gdańskiego portu kotwiczą cztery okręty wojenne.

5.00 – Strajk okupacyjny podejmuje Stocznia Gdańska i większość zakładów Trójmiasta. Wojsko obstawia wszystkie bramy stoczniowe, jest gotowe do użycia broni.

8.00 – Wojsko strzela do robotników wychodzących ze stoczni bramą nr 2 (obecnie pl. Solidarności), padają zabici i ranni.

14.30 – W Gdańskiej Stoczni Remontowej strajkujący wybierają Komitet Robotniczy, sformułowane zostają postulaty (ukarać winnych za stan gospodarki w kraju, podwyższyć płace i ustabilizować ceny), przekazane po południu do KW PZPR. Ich przyjęcie określa się jako warunek powrotu do pracy. W Stoczni Gdańskiej komitet strajkowy przejął kierowanie stocznią, zorganizowano służbę porządkową.

16.00 – W Stoczni Gdańskiej narada delegatów wydziałów z dyrektorem i sekretarzem KZ PZPR, uczestniczą w niej także delegaci ze Stoczni Północnej i Remontowej.

20.00 – W gdańskiej telewizji przemawia wicepremier Stanisław Kociołek. Apeluje do stoczniowców o przystąpienie do pracy. Nie mówi nic o decyzji zawieszenia pracy w stoczniach.

20.40 – Dyrektor Stoczni Gdańskiej przekazuje Radzie Delegatów informację, że wojsko daje robotnikom cztery godziny na opuszczenie zakładu, po czym zacznie strzelać i bombardować stocznię. Postulaty mają zostać rozpatrzone po zakończeniu strajku.

Gdynia

5.00 – Strajk okupacyjny podejmują Stocznia im. Komuny Paryskiej, Port Gdynia i Dalmor, gdzie robotnicy organizują wiece.

11.15 – W Stoczni im. Komuny Paryskiej rozpoczynają się rozmowy 16 reprezentantów strajkujących z dyrekcją i Komitetem Zakładowym PZPR. Robotnicy jako warunek rozmów stawiają uwolnienie członków Głównego Komitetu Strajkowego.

12.45 – Delegacja złożona z czterech przedstawicieli załogi i I sekretarza KZ PZPR udaje się do sztabu Marynarki Wojennej i PMRN, by przedstawić żądania strajkujących i domagać się zwolnienia aresztowanych. Są zastraszani i zbywani.

17.30 – Trwają demonstracje i starcia z milicją. Władze podejmują decyzję o zawieszeniu pracy stoczni do odwołania, zwolnieniu załogi i jej weryfikacji.

22.00 – Wojsko zajmuje pozycje wokół stoczni i portu.

Elbląg

6.00 – Strajk podejmują m.in. spółdzielnia Metal i Zamech.

17.30 – Starcia z milicją w rejonie placu Jedności, demonstracje pod KM PZPR i próby jego podpalenia.

Strajki rozszerzają się poza Trójmiasto – w Tczewie strajk rozpoczyna Polmo

i Fabryka Gazomierzy, w Pruszczu Gdańskim Fabryka Aparatury Mleczarskiej i Techmet.

Szczecin

Strajk podejmuje Stocznia im. Adolfa Warskiego, a następnie Szczecińska Stocznia Remontowa Gryfia. Przeciwko strajkującym kieruje się oddziały MO, w pogotowiu stawia okręty wojenne.

 17 grudnia

Gdańsk

3.00-5.00 – Robotnicy stoczni gdańskich podejmują decyzję o przerwaniu strajków i opuszczeniu stoczni. Do stoczni wkracza wojsko.

12.00 – Zawieszone zostają zajęcia na uczelniach Trójmiasta.

Gdynia

5.15 – Na stacji SKM Gdynia Stocznia gromadzą się stoczniowcy zmierzający do pracy zgodnie z wezwaniem wicepremiera Kociołka. Żołnierze otaczający stocznię mają rozkaz użycia broni. Padają strzały. Nad miastem krążą helikoptery, z których milicja zrzuca gazy łzawiące i strzela.

6.20 – Milicja strzela do demonstrantów pod siedzibą prokuratury. Z placu Konstytucji pochód wyrusza pod siedzibę KM MO i PMRN. Robotnicy Dalmoru przechodzą pod dworzec PKP Gdynia Główna. Starcia z milicją trwają na terenie całego centrum miasta.

8.30 – Milicja strzela do demonstrujących pod PMRN, starcia trwają do południa.

9.00 – Pochód mieszkańców miasta udaje się pod Wyższą Szkołę Morską, gdzie według pogłosek miały odbyć się rozmowy z przedstawicielami władzy. Zostaje ostrzelany z broni maszynowej.

Do 13.00 trwają starcia z milicją, która strzela do tłumów.

13.30 – Na Wzgórzu Nowotki milicja strzela do demonstrantów z helikopterów. Godzina milicyjna przesunięta zostaje z 18 na 17.

17.00 – Miasto patrolują MO i wojsko, czołgi i transportery.

Elbląg

14.45 – Pracownicy ze strajkujących Zakładów Przemysłu Drzewnego wychodzą z zakładu pod KMiP PZPR. Kilka tysięcy demonstrantów rozpędza milicja. Użyto czołgów.

Warszawa

19.30 – Rada Ministrów wydaje uchwałę, zezwalającą siłom porządkowym na użycie broni.

 18 grudnia

Gdańsk

19.30 – Komitet Obrony Kraju podejmuje decyzję o zmilitaryzowaniu wszystkich portów morskich.

Elbląg

Od rana strajk kontynuują Zamech i ZPD, w mieście trwają starcia z milicją. Władze wyprowadzają na ulice wojsko.

18.00 – Trwają starcia pod budynkiem więzienia, milicja strzela do demonstrantów.

 19 grudnia

Elbląg

Nadal strajkuje część załogi Zamechu, w mieście odbywają się demonstracje.

Kolejne dni:

Warszawa

20 grudnia – VII plenum Komitetu Centralnego PZPR wybiera na I sekretarza partii Edwarda Gierka.

21 grudnia – I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka ma poważne problemy ze zdrowiem i „zakłócenia sprawności widzenia”. Podobne choroby przywódców nie są niczym nowym i powtórzą się jeszcze w historii PRL.

23 grudnia – Dalszy ciąg zmian „na górze” – Marian Spychalski przestaje być przewodniczącym Rady Państwa, na jego miejsce trafia dotychczasowy premier Józef Cyrankiewicz. Z kolei premierem zostaje Piotr Jaroszewicz.

(jw)

Zredagowano na podstawie:

Grudzień 1970, Paryż 1986

Grudzień 1970. Przebieg wydarzeń na Wybrzeżu gdańskim, Gdańsk 1989,

Bogumiła Danowska, Grudzień 1970 roku na Wybrzeżu gdańskim, Pelplin 2000

Jakub Karpiński, Portrety lat. Polska w odcinkach 1944–1988, Londyn 1989